کنتاکتور

کنتاکتور Contactor

کنتاکتور یکی دیگر از کلیدهایی است که وجود آن در مدارهای الکتریکی ضروری می باشد. کنتاکتور یک کلید کنترل شونده به صورت الکتریکی است که شباهت زیادی به رله دارد. با این تفاوت که کنتاکتور برای کاربردهای آمپربالا استفاده می شود. از مهم ترین بخش های کنتاکتور مدار فرمان الکتریکی است که امروزه در بخش های مختلفی مثل ماشین های صنعتی کاربرد دارد. در تعریفی ساده کنتاکتور وسیله ای است که در آن تعدادی کنتاکت با خاصیت الکترومغناطیسی به یکدیگر وصل یا از هم جدا می شوند که این خاصیت به قطع و وصل شدن مدار در هنگام بروز مشکل کمک می کند.

کنتاکتورها در اندازه های مختلفی موجود هستند. به طور مثال کنتاکتورهای کوچک توانایی قطع تنها یک آمپر را دارند. کنتاکتورهای بزرگ که توانایی قطع ولتاژها و آمپراژهای بالا را دارند. در واقع کنتاکتور ها برای کنترل بارهای مختلف الکتریکی اعم از الکتروموتورها، بانک های خازنی، مدارهای روشنایی و سایر تجهیزات الکتریکی استفاده می شوند. به صورت کلی کنتاکتورها کاربرد عمومی دارند و در تابلوهای برق، صنایع سیمان و نفت و صنایع مخابرات استفاده می شوند.

معرفی اجزا

در مورد ساختمان داخلی یک کنتاکتور بد نیست بدانید که از دو هسته که یکی ثابت و دیگری متحرک است تشکیل شده اند. در میان هسته ثابت سیم پیچی قرار دارد که با عبور جریان از آن نیرویی ایجاد شده و هسته متحرک را به هسته ثابت متصل می کند. در این صورت با حرکت هسته متحرک تعدادی کنتاکت باز ، بسته و تعدادی کنتاکت بسته، باز می شوند و این مکانیزم به قطع و وصل شدن مدار کمک می کند. از نظر ساختاری دارای بخش های مختلفی هستند که در ادامه با قسمت های مختلف این وسیله آشنا می شویم.

تیغه اصلی و کمکی

تیغه های هر کنتاکتور به دو دسته تیغه های فرمان و قدرت تقسیم می شوند که هرکدام وظیفه خاصی را به عهده دارند. به طور مثال پس از هربار تحریک شدن بوبین یا هسته مغناطیسی سیم پیچی شده، وظیفه هدایت جریان الکتریکی به عهده تیغه های قدرت است. تیغه های فرمان نیز در مدار فرمان به کار می روند و به دو صورت باز و بسته بر روی بدنه وسیله تعبیه می شوند. این تیغه ها همانطور که از نامشان مشخص است در مدار فرمان به کار می روند.

محفظه

بخشی از یک کنتاکتور است که برای ایزوله کردن بخش های هادی و خطرناک به کار می رود. باید از مواد عایق الکتریسیته و پلاستیک های مقاوم در برابر حرارت برای ساخت محفظه استفاده کرد. محفظه کنتاکتور در واقع برای حفظ جان کسانی که با این وسیله سرو کار دارند قرار داده شده است.

بوبین

یک هسته مغناطیسی سیم پیچی شده است که وظیفه آن تامین نیروی لازم برای اتصال فیزیکی کنتاکت های هادی الکتریسیته است.

رله حرارتی

بخش دیگری از یک کنتاکتور رله حرارتی یا بی متال است. برای حفاظت از بارهای وارد شده استفاده می شود و معمولا روی بدنه کنتاکتور نصب می شود. بنابراین اگر جریانی بیش از حد مجاز وارد دستگاه شود و یا ولتاژ ورودی به جای سه فاز، دوفاز شود. در این حالت رله حرارتی عمل می کند و از صدمه زدن به بار الکتریکی جلوگیری می نماید.

قیمت کنتاکتور

قیمت کنتاکتور معمولا بر اساس عوامل مختلفی از جمله تک فاز یا سه فاز بودن و همچنین تعداد پل های این کلید تعیین می شود. یکی دیگر از عواملی که در قیمت کنتاکتور تاثیر گذار است کیفیت ساخت و مقدار توان قابل انتقال آن است. البته این امر قطعا به برند کنتاکتوری که انتخاب می کنید نیز بستگی دارد. در نمونه های خارجی همانند هیوندای و اشنایدر نوسانات قیمت دلار روی قیمت این کلید مغناطیسی تاثیر گذار است. امروزه تولید کننده های داخلی نیز کنتاکتورهایی با کیفیت بالا ارائه کرده اند.

مزایای استفاده از یک کنتاکتور نسبت به کلیدهای دستی صنعتی :

• شما می توانید با استفاده از کنتاکتورها سیستم یا مدار مورد نظر خود را از راه دور یا از چند محل کنترل نمایید.
• با استفاده از کنتاکتورها امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک فراهم می شود. همچنین سرعت قطع و وصل جریان الکتریکی بالا می رود.
• یکی از مزایای کنتاکتورها این است که در هنگام قطع و وصل مدار ، کنتاکتها ساییدگی مکانیکی ندارند بنابراین عمر مکانیکی آنها بیشتر از سایر کلیدها است.
• هنگام قطع برق، جریان الکتریکی در مدار توسط کنتاکتور قطع می شود و شروع به کار دستگاه نیاز به استارت مجدد دارد. این ویژگی از بروز خطرات ناشی از وصل ناگهانی برق جلوگیری می کند. به صورت کلی کنتاکتورها دارای حفاظت مناسب تر و کامل تری می باشند.

یکی از قابلیت های این وسیله این است که می توان سرعت قطع و وصل آن ها را با انتخاب و طراحی مناسب افزایش داد. بنابراین در انتخاب آنها باید به توان، ولتاژ، جریان و ضریب قدرت بار مجاز توجه کرد. همچنین کنتاکتهای کنتاکتور باید تحمل جریان های مختلف اعم از جریان دائمی و جریانهای اتصال کوتاه لحظه ای پیش آمده را نیز داشته باشند. همچنین بد نیست بدانید تعداد دفعات قطع و وصل کنتاکتور عمر مکانیکی گفته می شود که طول عمر مکانیکی با حروفی از A تا F که اصطلاحا کلاس کلید گفته می شوند نام گذاری شده اند بنابراین لازم است به تمامی این موارد هنگام انتخاب این وسیله توجه شود.

جریان های نامی در رله مغناطیسی

در هر کنتاکتور، جریانهای اسمی مختلفی تعریف می شوند که در ادامه به شرح هریک به صورت مختصر می پردازیم :

جریان دائمی : جریانی که در شرایط عادی و در زمانی نا محدود و بدون قطع شدن از کنتاکتها عبور کرده و حرارت غیر مجاز تولید نمی کند بنابراین لزومی به تعمیر و سرویس کنتاکتورها وجود ندارد.

جریان هفتگی : این جریان در شرایط عادی با هفته ای یک بار اتصال از کنتاکتها عبور کرده و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجود نمی آورد.

جریان شیفتی (هشت ساعتی) : جریانی است که در شرایط کار نرمال و عادی با یک بار اتصال در هر هشت ساعت از کنتاکتها عبور می کند و مانند جریان هفتگی تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجود نمی آورد.

جریان اتصال کوتاه : مقدار ماکزیمم جریانی که در لحظه اتصال کوتاه ممکن است باعث آسیب در کنتاکتور شود به جریان اتصال کوتاه ضربه ای معروف است.